- منتشر شده: ۱۴۰۴-۰۵-۰۱
- توسط: نجمه خسروی
ویروس hpv چیست
ویروس HPV یا پاپیلومای انسانی، یکی از شایعترین و پرچالشترین عفونتهای مقاربتی در جهان است که هم مردان و هم زنان را تحتتأثیر قرار میدهد و میتواند سالها بدون هیچ علامتی در بدن باقی بماند. این ویروس بیش از ۱۰۰ نوع مختلف دارد که حدود ۴۰ نوع آن دستگاه تناسلی را درگیر میکند؛ برخی از این گونهها عامل ایجاد زگیل تناسلی بوده و برخی دیگر میتوانند زمینهساز سرطانهایی مانند سرطان دهانه رحم، آلت تناسلی، مقعد، گلو و زبان باشند. نکته مهم اینجاست که ابتلا به HPV تنها به روابط جنسی متعدد محدود نمیشود؛ حتی یک رابطه جنسی محافظتنشده هم میتواند منجر به آلودگی شود. با توجه به شیوع بالا و خطرات بالقوه آن، آگاهی از علائم، روشهای انتقال، پیشگیری و درمان HPV اهمیت بسیاری دارد. در ادامه این مقاله، بهصورت کامل و علمی به بررسی جنبههای مختلف این ویروس خواهیم پرداخت تا با دیدی روشنتر از سلامت جنسی خود محافظت کنید.
اچ پی وی چگونه وارد بدن میشود و چرا اینقدر نگرانکننده است؟
ویروس HPV یا پاپیلومای انسانی، نوعی ویروس بسیار شایع است که از طریق تماس مستقیم پوست با پوست – بهویژه در حین روابط جنسی – منتقل میشود. برخلاف تصور رایج، برای انتقال این ویروس نیازی به دخول وجود ندارد؛ تماس نواحی تناسلی کافی است تا زمینه ابتلا فراهم شود. این ویروس بیش از ۱۰۰ نوع شناختهشده دارد که حدود ۳۰ تا ۴۰ نوع آن مستقیماً ناحیه تناسلی و مقعد را درگیر میکنند. متأسفانه برخی از انواع HPV بسیار پرخطر هستند و در صورت باقی ماندن طولانیمدت در بدن، میتوانند باعث بروز زگیل تناسلی، ضایعات پیشسرطانی یا حتی سرطانهایی نظیر دهانه رحم، مقعد، آلت تناسلی، زبان و گلو شوند.
در بسیاری از موارد، عفونت HPV بدون علامت خاصی بروز میکند و همین ویژگی پنهان بودن، خطرناکترین جنبه این ویروس است. فرد ممکن است سالها ناقل ویروس باشد بدون آنکه خود یا شریک جنسیاش از وجود آن آگاه باشد. آمارها نشان میدهند که بین ۵۰ تا ۸۰ درصد افراد فعال جنسی در طول زندگی خود با این ویروس مواجه میشوند. همچنین برخلاف برخی تصورات نادرست، استفاده از کاندوم محافظت کامل در برابر اچ پی وی ایجاد نمیکند، چرا که تمام نواحی پوست در تماس جنسی پوشیده نمیشود.
این نکات نشان میدهند که پیشگیری، واکسیناسیون، غربالگری منظم و آگاهی درباره این ویروس بسیار حیاتی هستند.
دلایل ابتلا به ویروس HPV؛ چگونه این ویروس بیصدا منتقل میشود؟
اصلیترین علت ابتلا به ویروس HPV، تماس مستقیم پوست با پوست در حین رابطه جنسی است؛ این شامل رابطه واژینال، دهانی یا مقعدی میشود. برخلاف بسیاری از بیماریهای مقاربتی، ویروس پاپیلومای انسانی میتواند تنها با تماس نواحی تناسلی منتقل شود، حتی بدون دخول. همین موضوع باعث میشود بسیاری از افراد بدون آنکه رابطه جنسی پرخطر یا محافظتنشدهای داشته باشند، به این ویروس مبتلا شوند.
نکته مهم و نگرانکننده درباره HPV این است که بسیاری از مبتلایان هیچ علامت ظاهری ندارند، اما همچنان ناقل ویروس هستند. این یعنی ممکن است فردی از شریکی که هیچ نشانهای از بیماری ندارد، ویروس را دریافت کند و حتی خودش هم تا سالها متوجه آلودگی نشود. از این رو آگاهی، واکسیناسیون به موقع (ترجیحاً پیش از شروع فعالیت جنسی)، و پرهیز از رابطه با افرادی که وضعیت سلامت جنسیشان مشخص نیست، اهمیت زیادی دارد.
همچنین در موارد نادر، این ویروس میتواند از مادر به نوزاد در حین زایمان منتقل شود و باعث بروز بیماری نادری به نام پاپیلوماتوز تنفسی در کودک شود. در این بیماری، زگیلهایی در ناحیه حلق یا مجاری تنفسی نوزاد ایجاد میشود که نیاز به درمان تخصصی دارد.
علائم ویروس HPV
- زگیل تناسلی
- ظاهر شدن زائدههای گوشتی کوچک، نرم یا خوشهای (شبیه گلکلم)
- معمولاً در نواحی واژن، آلت تناسلی، مقعد، کشاله ران یا اطراف آن دیده میشوند.
- زگیل در دهان یا گلو
- بهویژه در افرادی که از طریق رابطه دهانی مبتلا شدهاند
- ممکن است باعث گرفتگی صدا، درد گلو یا مشکلات تنفسی شود (پاپیلوماتوز تنفسی).
- زگیلهای پوستی
- در نوع کمخطر ویروس، زگیلهایی روی دستها، پاها یا صورت ظاهر میشوند.
- عفونت بدون علامت
- بسیاری از افراد هیچ علامتی ندارند، اما همچنان ناقل ویروس هستند.
- علائم پیشسرطانی یا سرطانی (در نوع پرخطر)
- خونریزی غیرطبیعی واژینال
- درد در ناحیه لگن یا مقعد
- تغییر در ادرار یا اجابت مزاج
- کاهش وزن بیدلیل، ضعف یا خستگی مزمن
- خارش یا سوزش ناحیه تناسلی
- بهویژه در محل زگیلها
- در صورت کندن زائدهها، ممکن است خونریزی ایجاد شود.
روشهای تشخیص و تست ویروس HPV در زنان و مردان
شناسایی ویروس HPV به دلیل بیعلامت بودن آن در بسیاری از افراد، گاهی چالشبرانگیز است. با این حال، علم پزشکی روشهایی را برای تشخیص انواع پرخطر و کمخطر این ویروس توسعه داده که بسته به جنسیت و وضعیت سلامت افراد متفاوت است.
✅ تست HPV در زنان:
اصلیترین روش غربالگری در زنان، آزمایش پاپ اسمیر (Pap Smear) است. این تست با نمونهگیری از سلولهای دهانه رحم، وجود سلولهای غیرطبیعی را شناسایی میکند. در صورت لزوم، تست HPV نیز همراه با آن انجام میشود تا مشخص شود فرد به انواع پرخطر این ویروس مبتلا است یا خیر.
برنامه توصیهشده برای زنان:
- سن ۲۱ تا ۲۹ سال: هر ۳ سال یک بار پاپ اسمیر.
- سن ۳۰ تا ۶۵ سال:
- هر ۳ سال یکبار پاپ اسمیر، یا
- هر ۵ سال یکبار تست HPV، یا
- هر ۵ سال ترکیبی از هر دو (کوتست).
در صورت مشاهده سلولهای مشکوک یا نتیجه مثبت HPV، کولپوسکوپی (بررسی دقیقتر دهانه رحم) انجام میشود.
✅ تست HPV در مردان:
برخلاف زنان، هیچ تست روتینی برای شناسایی سویههای پرخطر HPV در مردان وجود ندارد. تشخیص معمولاً بهصورت معاینه بالینی زگیلهای تناسلی صورت میگیرد.
در مردان همجنسگرا یا دارای رابطه مقعدی، پزشک ممکن است تست پاپ مقعدی یا آزمایش DNA HPV از نمونه ترشحات یا ادرار را تجویز کند. اما این تستها بیشتر در موارد خاص یا تحقیقاتی به کار میروند.
⚠️ آیا میتوان زمان و علت دقیق ابتلا را تشخیص داد؟
خیر. چون ویروس HPV ممکن است سالها در بدن بدون علامت باقی بماند، نمیتوان بهطور دقیق مشخص کرد فرد چه زمانی، از چه کسی یا چرا آلوده شده است.
💡 نکته مهم:
بیش از ۹۰٪ موارد HPV توسط سیستم ایمنی خود بدن بدون درمان خاصی از بین میرود. اما برای کاهش خطر ابتلا به سویههای پرخطر، انجام واکسن HPV، رعایت بهداشت جنسی و چکاپ منظم حیاتی است.
راههای انتقال ویروس HPV؛ فقط رابطه جنسی نیست!
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) اغلب بهعنوان یک بیماری مقاربتی شناخته میشود، اما آیا تنها از طریق رابطه جنسی منتقل میشود؟ واقعیت این است که اگرچه تماس جنسی اصلیترین راه انتقال این ویروس است، اما راههای دیگری هم – گرچه نادر و تایید نشده – مطرح هستند. در ادامه به رایجترین مسیرهای انتقال HPV اشاره میکنیم:
راههای اثباتشده انتقال ویروس HPV:
- تماس مستقیم پوست با پوست ناحیه تناسلی حتی بدون دخول
- رابطه جنسی واژینال، مقعدی و دهانی
- انتقال از زن به مرد و بالعکس از طریق ترشحات واژن و مایع منی
- انتقال از مادر به نوزاد هنگام زایمان طبیعی (نادر اما ممکن)
راههایی که هنوز اثبات نشدهاند:
- نشستن در محیطهای آلوده مانند لبه استخر یا سرویس بهداشتی عمومی
- استفاده از تیغ یا حوله مشترک
این موارد بیشتر در حد فرضیهاند و احتمال انتقال از این طریق بسیار پایین است. اما رعایت بهداشت شخصی همچنان توصیه میشود.
تفاوت زگیل تناسلی با زگیلهای معمولی
یکی از چالشهای مهم در تشخیص HPV، تمایز میان زگیل تناسلی و زگیل پوستی معمولی است. زگیلهای ناشی از HPV تناسلی، معمولاً گوشتی، نرم، مرطوب و به شکل گلکلم ظاهر میشوند و در نواحی تناسلی یا اطراف آن پدید میآیند. در مقابل، زگیلهای معمولی سفتتر و خشکتر هستند و روی دستها یا پاها بیشتر دیده میشوند.
🧩 نکته مهم:
خوددرمانی یا دستکاری این زائدهها با ناخن یا ژیلت میتواند باعث گسترش ویروس در سایر نقاط بدن شود. بنابراین تشخیص و درمان باید حتماً توسط پزشک انجام شود.
واکسن گارداسیل؛ بهترین سد دفاعی در برابر HPV
اگر به دنبال یک روش قطعی برای پیشگیری از HPV هستید، واکسن گارداسیل گزینهای بسیار مؤثر است. این واکسن علیه چهار نوع شایع و پرخطر ویروس HPV (نوع ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۸) ایمنی ایجاد میکند؛ سویههایی که عامل اصلی زگیل تناسلی و سرطان دهانه رحم هستند.
💉 بهترین زمان برای تزریق:
- سن مناسب: بین ۹ تا ۱۱ سالگی (قبل از شروع فعالیت جنسی)
- تا سن ۲۶ سالگی: اثربخشی بالا
- زیر ۴۵ سالگی: هنوز مفید است، بهویژه برای افرادی که هنوز به انواع پرخطر مبتلا نشدهاند
آیا واکسن در برابر تمام انواع HPV مؤثر است؟
خیر. بیش از ۱۰۰ نوع HPV وجود دارد، اما واکسن فعلی بدن را فقط در برابر انواع شایع و پرخطر مقاوم میکند. با این حال، واکسیناسیون حتی پس از تماس با ویروس هم به تقویت سیستم ایمنی کمک میکند و میتواند در پاکسازی ویروس یا پیشگیری از عوارض آن مؤثر باشد.
-
آیا HPV همیشه باعث زگیل یا سرطان میشود؟
خیر. بسیاری از انواع HPV بدون هیچ علامتی وارد بدن میشوند و خودبهخود طی چند ماه تا دو سال پاک میشوند. تنها برخی از سویههای پرخطر مانند HPV 16 و ۱۸ میتوانند منجر به سرطان دهانه رحم یا سرطانهای دیگر شوند. بیشتر سویهها بیخطرند یا فقط باعث زگیل میشوند.
-
آیا HPV درمان قطعی دارد؟
در حال حاضر هیچ درمانی برای خود ویروس HPV وجود ندارد، اما میتوان علائم آن مانند زگیلهای تناسلی را با دارو، کرایوتراپی یا لیزر درمان کرد. همچنین تقویت سیستم ایمنی بدن با تغذیه سالم، خواب کافی، ترک سیگار و فعالیت بدنی منظم میتواند به پاکسازی ویروس کمک کند.
-
آیا مردان هم باید واکسن HPV بزنند؟
بله، واکسن HPV برای پسران و مردان نیز توصیه میشود، بهویژه بین سنین ۹ تا ۲۶ سال. واکسیناسیون میتواند از بروز زگیل تناسلی و برخی سرطانها (مانند سرطان مقعد یا گلو) پیشگیری کند. مردان هم میتوانند ناقل ویروس باشند، حتی اگر علائمی نداشته باشند.
-
آیا با آزمایش میتوان فهمید چه زمانی به HPV مبتلا شدهایم؟
خیر. هیچ آزمایش دقیقی وجود ندارد که بتواند زمان یا منبع دقیق آلودگی به ویروس HPV را مشخص کند. ویروس ممکن است سالها بهصورت نهفته در بدن باقی بماند و بدون علائم باشد. تنها راه پیگیری، آزمایشهای غربالگری منظم است.